Waarom begrijpend lezen moeilijk is voor meertalige kinderen.

Yasemina is 11 jaar oud. Ze zit achter in de klas en leest een tekst over walvissen. Ze leest eerst de hele tekst aandachtig door en begint dan met het beantwoorden van de eerste vraag. Yasemina staart uit het raam en kauwt op de achterkant van haar potlood. Begrijpend lezen vindt Yasemina moeilijk, maar waarom?

Yasemina komt uit een meertalig Turks gezin. Thuis wordt meestal Turks gesproken. Met vriendinnen spreekt Yasemina altijd Nederlands. Ik zie bij ons in de logopediepraktijk regelmatig kinderen zoals Yasemina; meertalige kinderen waarbij begrijpend lezen niet goed lukt. Ik heb me vaak afgevraagd wat begrijpend lezen nu zo moeilijk maakt voor meertalige kinderen en vond een antwoord in de grootte van de woordenschat van meertalige kinderen. Ik neem jullie graag mee in mijn zoektocht naar antwoorden. Wat is begrijpend lezen, waarom vinden veel meertalige kinderen dit zo moeilijk en hoe kunnen we kinderen als Yasemina helpen?

WAT IS BEGRIJPEND LEZEN?

Begrijpend lezen draait om het achterhalen en vastleggen van de betekenis van woorden, zinnen, teksten en onderliggende verbanden. Om betekenissen te kunnen ontsleutelen, is woordenschat nodig. En laat de woordenschat nu net het zwakke punt zijn van veel meertalige kinderen.

Een zoektocht in wetenschappelijke artikelen leerde mij dat een eentalig kind op 4-jarige leeftijd zo’n 3000 Nederlandse woorden kent. Een meertalig kind van Turkse of Marokkaanse afkomst kent op diezelfde leeftijd ongeveer 1000 Nederlandse woorden. Je zou verwachten dat ze die achterstand wel inlopen door veel Nederlands aanbod, maar dat blijkt niet zo te zijn. Het verschil wordt zelfs steeds groter. Op 12-jarige leeftijd is het verschil opgelopen tot ongeveer 7000 woorden; 17000 Nederlandse woorden voor eentalige Nederlandse kinderen tegenover 10000 Nederlandse woorden voor meertalige kinderen van Turkse of Marokkaanse afkomst.

HOE KUNNEN WE YASEMINA HELPEN?

Mijn logopedistenhanden beginnen te jeuken als er kinderen zoals Yasemina binnenkomen in de praktijk. Een rustig meisje dat graag wil leren. Ik heb allerlei ideeën over hoe ik haar zou kunnen helpen, maar omdat er bij Yasemina geen stoornis is vastgesteld, mag ik als logopedist niet behandelen vanuit het budget van de zorgverzekering. Haar probleem is een gevolg van meertaligheid en niet van een stoornis. Hieronder lees je vier tips om Yasemina en andere meertalige kinderen te helpen bij het begrijpend lezen.

Tip 1: Begrip

Ik vind het belangrijk dat Yasemina zelf begrijpt waarom begrijpend lezen voor haar moeilijk is. Daarom zou ik aan Yasemina uitleggen dat iedereen een soort woordenboek in zijn hoofd heeft zitten. Bij de ene persoon zitten daar meer woorden in dan bij de andere persoon. Sommige mensen kunnen heel snel zoeken in het woordenboek, andere mensen hebben daar wat meer tijd nodig. Ik zou uitleggen dat we samen het woordenboek in het hoofd van Yasemina gaan vullen, zodat ze makkelijker teksten kan begrijpen.

Tip 2: Onderstrepen

Door middel van een tekst zou ik haar vragen alle woorden waarvan ze niet precies weet wat het betekent, laten onderstrepen. Ze mag de woorden opzoeken in een woordenboek of met de computer. Ik laat haar ook, waar mogelijk, plaatjes zoeken bij de woorden.

Tip 3: Werken met plaatjes

Plaatjes onthouden is makkelijker dan een tekst onthouden. Van de woorden en woordbetekenissen zou ik Yasemina zelf kaartjes laten maken. Op het ene kaartje schrijft ze het woord en op het andere kaartje de betekenis.

Tip 4: Jezelf overhoren

Door middel van de kaartjes kan Yasemina zichzelf overhoren. Ze kan een memoryspel spelen of ze kan de kaartjes matchen. Sommige woorden zal ze al snel in het woordenboek in haar hoofd opnemen, andere kosten meer moeite. Die blijft ze herhalen tot het wel lukt.

Wist je dat er ongeveer 7 herhalingen nodig zijn om een nieuw woord te leren? Hoe abstracter het woord, hoe moeilijker om het te leren.

MEERTALIGHEID EN BEGRIJPEND LEZEN

Veel kinderen zoals Yasemina lopen vast met begrijpend lezen. Niet omdat ze het niet kunnen, maar omdat ze de woorden (nog) niet kennen. Ik heb niet de illusie dat we met een aantal spelletjes memory de hele achterstand in woordenschat van Yasemina kunnen verhelpen. Woordenschat is voor ieder meertalig kind de gehele schoolloopbaan een extra uitdaging.

EEN TAALSTOORNIS?

Dat een meertalig kind vaker moeite heeft met begrijpend lezen, betekent overigens niet dat ieder meertalig kind een taalstoornis heeft. Wanneer we de woordenschat van Yasemina in het Nederlands en Turks zouden onderzoeken en dit bij elkaar zouden optellen, komt ze waarschijnlijk rond of boven de 17000 woorden uit. Maar goed, aan haar Turkse woordenschat heeft ze weinig wanneer ze probeert een Nederlandse tekst te begrijpen.

Hoe gaan jullie binnen de klas om met de meertalige kinderen met een beperkte woordenschat? Welke tip ga jij deze week nog toepassen?

Deze blog is geschreven door Yvonne van Essen. Yvonne is Labelmanager bij Taalreis.